Մայրենի Լեզուի Օրուան Առթիւ
Յակոբ Չոլաքեան
Այսօր, օրն ի բուն կը հաշուեմ, թէ մանկութեանս օրերէն մինչեւ երիտասարդութեանս սեմին՝ քանի ընկեր-դասընկեր, քանի բարեկամ-ազգական գացին հեռացան հեռաւոր ափեր: Մէկը ըսաւ ՛՛Կամաւոր աքսորի եկանք՛՛, միւսը ըսաւ ՛՛Կեանքն ապրելու եկանք՛՛, երրորդը ըսաւ. ՛՛Իբրեւ վերջին փրկագին կը վճարենք այն որ պիտի գայ, սերունդներ, որոնք մեզմէ վերջ պիտի գային, որովհետեւ այն որ պիտի գայ՝ պիտի ըլլայ օտար՝ բանիւ եւ գործով, կամայ եւ ակամայ, գիտութեամբ եւ անգիտութեամբ, մեղայ, մեղա՜յ Արարատին՛՛(ՇՇ):
Այսպէս:
Ու ես կը մտածեմ այն սերունդներուն մասին, որ հայկական դպրոց չտեսան, չտեսան նոյնիսկ միօրեայ վարժարան, չունեցան մեծ մայրիկ ու մեծ հայրիկ, որ բարեհաճօրէն հայերէն սորվեցնէին անոնց: Անոնք հայերէն չգիտցան, չկրցան հայերէն խօսիլ նոյնիսկ մայրիկին ու հայրիկին հետ:
Քանի՜ հոգի են, քանի՜ տասնեակ, քանի հարիւր, քանի հազար:
Ես ի՞նչ կոչեմ այս կորուսեալները: Ի՞նչպէս հասնիմ անոնց, ի՞նչպէս անոնց հայեացքը դարձնեմ դէպի Արարատ եւ Օշական:
Comments:
- Իսկ հայրիկ, մայրիկ ունեցողներն ու հայկական վարժարան յաճախածները, որոնք կռնակ դարձուցած են հայերէնին???
- Սիրելի Յակոբ, ահա կէս դարէ աւելի հայերէնի ուսուցիչ եմ, ե՛ս անոնց հանդէպ յանցաւոր զգացած եմ ինքզինքս, պարտուած, որովհետեւ իբրեւ ուսուցիչ՝ ես չեմ կրցած յաղթահարել պատնէշները եւ զանոնք ներգրաւել մեր ամրոցէն ներս: Սերունդները յանցաւոր չեն, մենք տկար ենք:
- Սիրելի Յակոբ, մենք մեր կարելին ըրինք եւ դեռ կը շարունակենք ընել, սակայն համայնակուլ սա համաշխարհայնացման ալիքներուն դէմ կուրծք տալու համար մեր ուժերը բաւարար չեն։ Դեռ կայ ծնողքի անտարբերութիւն եւ շրջանակի մեղկութիւն։
- Hagop MikayelianՍփիւռքահայ դպրոցը ի սկզբանէ հոսանքին հակառակ ընթացք մը ունի. այլ կերպ չէր ալ կրնար ըլլալ: Այս սերունդը, սերունդ մըն ալ, յաջորդն ալ փրկելու հաւատաւոր պայքար է անորը: Մինչեւ... ՛՛բացուին դռներն յուսոյ՛՛:
- Hagop TcholakianՆերկայ օրերը ցոյց կու տան, որ նոյնիսկ բաց դռներ կը փակուին։ Այս վերջին ամիսներուն Ատրպէյճանի, կամ թուրքիոյ, կամ Իսրայէլի հասցէին հայհոյանքի, կամ անէծքի հանդիպեցար? Բոլորը մենք մեր դէմ, այնպէս լաւ իրար կը բզկտենք, բաց դռներն ալ կը փակենք։
- Բարև ձեզ յարգարժան պարոնայք։Բոլորիդ խօսքերը ճիշդ են։Բայց "մի բանի պիտի հաւատանք թեկուզ ունայնի" Ես կը հաւատամ, որ ձեր ցանած հունտերը պտուղ տուած են, և պիտի շարունակեն տալ։Թեպէտ ըսեմ որ օրական նոյն ցաւերը կապրինք...
- Hagop TcholakianԱյո,մեր ուժը միայն իրար տկարացնելու կը մսխենք,ափսոս.Իրաւունք ունիք.
- Շա՛տ սիրելի պր.Յակոբ, ձեր այս միտքերը, ամէն օր, առանց չափազանցութեան, կը տանջեն զիս։ Գիտէ՞ք ամէնէն աւելի երբ, երբ 12_րդ կարգի ձեր պատրաստած հիասքանչ դասագիրքը (գաղութներ եւ սփիւռքահայ գրականութիւն) կը դասաւանդեմ։ Բառ առ բառ կը մտաբերեմ ձեր խօսքերը, միտքերը եւ երբեմն նոյնիսկ ապրումներուս հետ նոյնացած ձեր ապրումները եւ զանոնք կը փոխանցեմ աշակերտներուն։Ամէնէն աւելին զարմացնողը այն կ՝ըլլայ, որ ամերիկահայ (Համաստեղ, Հայկազ, Վահէ Հայկ...), ֆրանսահայ (Շուշանեան, Շահնուր...) գրողները այնքան թափանցիկ ու խոշորացուցային բծախնդրութեամբ ճշմարտութիւնները մեր տրամադրութեան ներքեւ դնելով հանդերձ՝ մենք կը յամենանք չանսալ անոնց...Բարին, ինչ որէ է...Մեր ոսկեղնիկին տօնը շնորհաւոր ու ձեր նման մայրենիի նուիրեալ ուսուցիչներու, դասախօսներու, մանկավարժներու տօնը շնորհաւոր։
- Խոր համարումով, սիրելի Մարիա, ես կը հաւատամ մեր ուսուցիչ-ուսուցչուհիներու նուիրումին, կը զգամ անոնց տագնապները: Վարձքդ կատար:
- Երբ հայկական դպրոցներու յաջողակ շրջանաւարտներ կը նախընտրեն իրենց զաւակներուն կրթութիւնն ու դաստիարակութիւնը օտարին վստահիլ, հարկ է նաեւ ինքնաքննադատութեամբ եւ ներհայեցողութեամբ քննել պատճառները, եւ ոչ միայն մեղադրել օտարամոլութեամբ.
- Ահաւասիկ խնդիր մը, որ լուրջ քննարկումի առարկայ չէ եղած: Մենք ի՞նչ կ՛ընենք, որ դպրոց-ընտանիք հասկացութիւնը համապարփակ ըլլայ: Դպրոցը միայն ուսումնական եւ թաղական խորհուրդներով, հոգաբարձութեամբ եւ խնամակալութեամբ չի կրնար ակնկալուած դերը կատարել, եթէ հայ ընտանիքներու պարիսպով չպաշտպանենք զայն: Մեր հասարակական ու մշակութային կազմակերպութիւնները ի՞նչ կապեր ունին հայ ընտանիքին հետ:
- Ափսո՛ս... ես ալ միեւնոյն ցաւը կ՚ապրիմ։Զօրաւոր հոսանքին դէմ թիավարելը դժուար է, երբ մանաւանդ շուրջդ շատ տարբեր պատնէշներ կան։ Կ՚երեւի լաւագոյն բանը պիտի ըլլայ չյուսահատիլը եւ շարունակել պայքարը աւելի զօրաւոր քան երբեք։
- Loucine JamgotchianՊատրանքներէն դուրս ելէք այլեւս։ Հայօրէն գոյատեւելու ՄԻԱԿ ԵՐԱՇԽԱՒՈՐՈՒԱԾ ՎԱՅՐԸ ՀԱՅՐԵՆԻՔՆ Է։
- Kevork YazedjianԻ՞նչ կը մտածես հայրինիքիդ մէջ ապազգային դաստիարակութեան մասին, հայոց պատմութեան դատագիրքերու, հայերէն լեզուի իւ գրականութեան դասաւանդման արգելքներու, հայերէն լեզուի մակարդակի եւ մանաւանդ արեւմտահայերէն լեզուի եւ գրականութեան դասաւանդման բացակայութեան եւ կամ անբաւարար դասաւանդման մասին... ։ Ամէն մէկս շատ պատճառներ ունինք հայրենիքէն ներս ալ դժգոհութիւններ ունենալու։ Երանի՛ սոսկ պարզ դժգոհութիւններ ըլլային անոնք։ Մենք ուր ալ ըլլանք անկարող ենք շատ բան փոխելու։
- Օրնիբուն կը խօսին վերջին պատերազմին մեր տուած շուրջ 5000 նահատակներուն մասին, ոմանք նոյնիսկ կը շահարկեն անոնց մարմնաւոր հեռացումը մեզմէ։ Յաւերժ փառք այդ հերոս նահատակներուն։ Սակայն ԳՐԵԹԷ ՈՉ ՈՔ, ներառեալ մէջտեղերը աղմկող իշխանիկ եւ գեղամիկ դաշնակցականները, որ ԱՄԷՆ ԱՄԻՍ ԳՐԵԹԷ ՆՈՅՆՔԱՆ ՀԱՅ ՏՂԱՔ ՈՒ ԱՂՋԻԿՆԵՐ ԶՈՀ Կ՛ԵՐԹԱՆ ՃԵՐՄԱԿ ՋԱՐԴԻՆ։ Կեղծաւոր անամօթնե՛ր, ինչո՞ւ այս մասին կը լռէք։
- Kevork Yazedjianբոլորն ալ մեղք ունին այս թերացումներուն մէջ հաւասարապէս չ՞է։
- Սիրելի ուսուցիչ, ես ալ այն բախտաւորներ եմ, որ աշակերտած եմ ձեզի և գաղթած ԱՄՆ գրեթէ 35 տարիներ առաջ և ներկայիս կ՛աշխատիմ հայկական վարժարանի մէջ:Այս երկիրներու մէջ նիւթականը շատ կարևոր ազդակերէն մէկն է , որ կարենաս զաւակդ հայկական վարժարան ուղարկել: Հասարակական եւ մշակութային միութիւններն ալ կարողութիւն չունին նիւթապէս օգնել, իսկ դպրոցներուն ալ օգնութիւնը բաւարար չէ ներարելու բոլոր անոնց, որոնք կ՛ուզեն յաճախել հայկական վարժարան: Մենք հոս մեծ պարտականութիւն ունինք օգնելու բոլորին այս մէկն ալ նկատի պէտք է առնուի:
- Աեո իբր հաե հաեր կսկամ եւ կապրիմ ճիշտ աես ցավով օտար աես արտասահմանին
- Սիրելի ՎարժապետԴուն այսպէս ցաւով կ'արտայայտուիս երբ Հայրենիքի մէջն ես, հոն կայք հաստատած ես , հապա մենք որ մեր Փոքր Հայաստանէն( Քէսապը ) հեռացանք , առանց " Լողալ" գիտնալու այս մարդակուլ Ովկեանոսին մէջ նետուեցանք ընտանեոք , հոս է Սարսափը ,Ամերիկան ,Քանատան ,անկուշտ և անյագ մարդակուլներ , ազգակուլներ , Հոս է ձուլարան հնոցը , Մուլինէքսի մեքենան որ իր փոքրագոյն չափը դրած կը մանրէ կը շաղէ և Քէօֆթէն միօրինակ շաղախուած դուրս կը հանէ ։Հոս Ազգերու մշակոյթներու և քաղաքակրթութեանց սպանդանոցն է ։Աւաղ որ այսքան մեծ թիւով մեր ազգն ալ հոս , Սակայն շաղախուած Քէօֆթային մէջ մեր սակաւութեան պատճառով` համ հոտ նոյնիսկ չենք կրնար Քէօֆթային
- Stepan J ApelianԱմերիկա չգացած ալ այս բոլորը գիտէիր, չէ՞։ Հայ մնալու միակ ԵՐԱՇԽԱՒՈՐՈՒԱԾ տեղը հայրենական պետութիւնն է։
- Kevork Yazedjianեթէ Հայուն մնայ անշուշտ ։Կասկածելի։
- ՍԻՐԱՆ ՄԱՐՍԷԼԵԱՆը շատ մեծ խնդիր մը կը պարզէ. հայ դպրոցը աշակերտը չ՛ընդունիր, որովհետեւ վճարունակ չէ: Նախ ըսեմ, որ Մերձաւոր Արեւելքի մեր դպրոցները կրթաթոշակի համար աշակերտ չեն մերժեր. Սուրիոյ մէջ սա պատերազմէն առաջ մեր աշակերտութեան 40%-ը եղած է ձրիավարժ: Արդ, Միացեալ Նահանգներու հայոց այս խնդիրը բարւոք լուծում մը չէ ստացած, մինչ այնտեղ ասիկա հրատապ խնդիր է: Ամերիկահայ առաջին հայկական վարժարանը հիմնած ու վարած Գաբրիէլ Ինճեճիքեանը շատ լաւ հասկցաւ այս պարագան եւ դիմեց ՉԱՐԹԸՐ վարժարան ունենալու այլընտրանքին: Մեր յարանուանական, կուսակցական եւ մշակութային միութիւնները այդ պարագան օգտագործելու քաջութիւն չունեցան, ինչո՞ւ:
- Սիրելի Պրն.Չոլաքեան հայ լեզուի, գրակնութեան և մշակոյթի ուսուցումը հայկական վարժարաններու և ՉԱՐԹԸՐ դպրոցներու միջև անհամեմատելի են,անոնք ստիպուած են հետևելու որոշ օրէնքներու և կանոներու, որը հայկական վարժարանները ունին ամէն տեսակի ազատութիւն: Ամերկայի մէջ ունինք Զաւարեան, Սահակեան, Ճեմարան եւ այլ միութիւններ, որոնք պարտակաութիւն ստանցնած են օգնելու մեր Հալէպի դպրոցներուն, որը շատ քաջալերելի է:
- Siran MarselianԸսել կ՛ուզէք՝ Շրջանաւարտից Միութիւններ: Թող Ամերիկայի մեր դպրոցներն ալ ունենան, 50 տարեկանէն վեր դպրոցներ կան: Բայց նորէն ալ Չարթըր դպրոցական համակարգին հանդէպ մեր նախապաշարեալ մօտեցումը պէտք է փոխուի. մենք հոն շատ բան կրնանք ընել՝ ինչպէս որ կ՛ուզենք: Ես մօտիկէն հետաքրքրուած եմ անոնցմով, կապ ունիմ կրթական գործիչներու հետ:
- Եթէ կ'ուզես մայրենիդ պահպանել, անոր համար մէկ ուղղութիւն կայ՝ Հայաստան: Մնացած բոլոր ջանքերը անկարելի երազներ են: Արեւմուտքի մէջ երկու, երեք սերունդ կրնաս պահել, սակայն վերջաւորութեան կ'երթան դէպի ուծացում: Միայն հայրենիքն է լեզուին բերդն ու յենարանը:
- Zareh SapszianԱրևելահայերէնը եթէ կրնաս Հայերէն լեզու կոչել` Այո , իսկ ներկայ գոյութիւն ունեցած Արևելահայերէնը Քօքթէյլ մըն է օտար բարերու` հաերէն հոլովումով
- Zareh Sapszianիսկ Հայաստանը Հայուն մնալն ալ շատ կասկածելի է ։ հաւանական է որ դառնայ Ռուսաստանի 41րդ Ֆէտէրալ Նահանգ։
- Stepan J ApelianՀայաստանը հայուն հը մնայ, նոյնիսկ եթէ Ռուսաստանի նահանգ դառնայ, բայց անկախ իր դրօշով եւ օրհներգով: Իսկ Արեւելահայերէնը ճիշդ ես որ քօքթէյլ մըն է օտար բառերու, սակայն ժամանակի ընթացքին կը կարծեմ կը հայանայ: Նոյնիսկ այս վիճակին մէջ, տակաւին հայերէն է:
No comments:
Post a Comment