Քեսապցիին Համար Ինչ Կը Նշանակէ Հայաստանի Հանրապետութեան 25ամեակը

Կարօ Վ. Մանճիկեան    September 22, 2016   Kessab, Syria

 

Քեսապցիին Համար Ինչ Կը Նշանակէ Հայաստանի Հանրապետութեան 25ամեակը

 

Քա­ռորդ դար առաջ էր, որ սըր­տատ­րոփ կը սպա­սէ­ին թէ ո՞ւր պի­տի հաս­նի Խորհր­դա­յին Միու­թեան քա­ղա­քատն­տե­սա­կան փո­փո­խութ­եան գոր­ծըն­թա­ցը:

Մի­խա­յիլ Կոր­պա­չո­վի իշ­խա­նա­տի­րու­թեամբ սկ­սած այս գոր­ծըն­թա­ցը աւար­տե­ցաւ Խորհր­դա­յին Միու­թիւն կոչ­ուած ար­ուես­տա­կան կայս­րու­թեան փլուզ­մամբ. եւ այս փլուզ­ման որ­պէս ար­դիւնք ան­կա­խա­ցան զայն կազ­մող 15 հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րը, ու նա­եւ Հա­յաս­տա­նը:

Այս առի­թով, եւ այս սեղմ տո­ղե­րուն մէջ պի­տի չքն­նար­կենք այդ փլուզ­ման տուն տուող պայ­ման­նե­րը:

Սա­կայն, հա­յու­թի՛ւնը, մա­նա­ւանդ հայ­րե­նաբ­նակ հատ­ուա­ծը, կար­ծես կան­խա­գու­շա­կեց այդ շարժ­ման վե­րո­յիշ­եալ ել­քը, եւ փու­թա­ցուց Ղա­րա­բա­ղի «տուն­դար­ձի» պա­հան­ջա­տի­րու­թիւնը:

Դէպ­քե­րը թա­ւալգ­լոր ըն­թա­ցան:

Ող­բեր­գա­կան իրա­վի­ճակ` Գիւմ­րի-Սպի­տակ գի­ծի եղեռ­նա­կան երկ­րա­շար­ժով:

Տա­կա­ւին Խորհր­դա­յին Ատըր­պէյ­ճա­նի Օմո­նա­կան ոյ­ժե­րու եւ ռու­սա­կան զօր­քի մի­աց­եալ կա­ռոյց­նե­րու Ղա­րա­բա­ղի վրայ յար­ձա­կու­մը:

Ազ­գա­յին-ազա­տագ­րա­կան պայ­քար: Պաշտ­պա­նու­թիւնը Հա­յաս­տա­նի, Թուրք­իոյ եւ Ատր­պէյ­ճա­նի սահ­ման­նե­րուն, աշ­խար­հա­զօ­րա­յին կա­մա­ւո­րա­կան խում­բե­րով: Ղա­րա­բա­ղի ճա­կատ­նե­րուն վրայ մղ­ուած մար­տե­րուն, Հա­յոց հո­ղը եւ Ար­ցա­խաբ­նակ հա­յու­թիւնը պաշտ­պա­նե­լու հա­մար, կա­մա­ւոր­նե­րու հա­մալ­րում Արցա­խի պաշտ­պա­նա­կան ջո­կատ­նե­րուն:

Եւ այս­պէս սկ­սաւ ան­կա­խութ­եան եր­թը:

Հա­յաս­տա­նի նո­րաս­տեղծ հան­րա­պե­տու­թեան քա­ղա­քա­կան բե­մի յար­դա­րու­մը այդ­քան ալ հե­զա­սահ չե­ղաւ:

Հա­րիւ­րա­ւոր «կու­սակ­ցու­թիւն­ներ» գրանց­ուե­ցան, սա­կայն աշ­նան տե­րե­ւի նման գօ­սա­ցան ու թա­փե­ցան, ապա տար­րա­լուծ­ուե­ցան:

Կրօ­նա­կան մտա­ցա­ծին կա­ռոյց­ներ երե­ւան եկան:

Զա­նա­զան պի­տակ­նե­րու եւ լո­զունգ­նե­րու օգ­տա­գոր­ծու­մով, մար­դոր­սորդու­թեան ար­շաւ սկ­սաւ:

Բայց ամե­նա­զար­հու­րե­լի երե­սը, ան­կա­խու­թեան գոր­ծըն­թա­ցին, Հա­յաս­տա­նի տն­տե­սու­թեան են­թա­կա­ռոյ­ցի ալան-թա­լանն ու փոշ­ի­ա­ցումն էր:

Իշ­խա­նա­ւոր դա­սը, նո­րե­լուկ պաշ­տօ­նա­տար­ներ, իրենք մշա­կե­ցին օրէնք­նե­րը եւ իւ­րա­ցու­ցին, ու փճա­ցու­ցին աղէկ ու վատ գոր­ծող գոր­ծա­րան­ներն ու գոր­ծա­տե­ղի­նե­րը:

Տն­տե­սա­կան վե­րա­փո­խում­նե­րով ըն­թա­ցող եր­կի­րը, սնան­կա­ցաւ, եւ խա­ւա­րի մատն­ուե­ցաւ:

Նոյն վի­ճա­կին մատն­ուե­ցաւ գիւ­ղատն­տե­սու­թիւնը: Անոր են­թա­կա­ռոյ­ցը, ջրանցք­ներ սե­փա­կա­նաշ­նորհ­ման պի­տա­կին տակ իւ­րաց­ուե­ցան:

Մէկ խօս­քով, տն­տե­սա­կան քա­ոս տի­րեց, որ տե­ւեց մօտ 10 տա­րի:

Սփիւռ­քի ներդ­րում­նե­րուն ալ ճա­կա­տա­գի­րը տար­բեր պատ­կեր չու­նե­ցաւ:

Սփիւռք­եան ճի­գե­րով բաց­ուած նոր ար­տադ­րո­ղա­կան կա­ռոյց­նե­րը վատ վեր­ջա­կէտ ու­նե­ցան, ինչ որ հո­գե­կան բե­կում յա­ռա­ջա­ցուց ներդ­րող­նե­րուն մօտ:

Այս ամէ­նը, եւ այլ ար­դա­րա­ցի թէ անար­դա­րա­նա­լի պատ­ճառ­ներ եր­կի­րը հաս­ցու­ցին ըն­կե­րա­յին բեկ­ման հանգր­ուա­նին: Շա­տեր լքե­ցին եր­կի­րը եւ մեկ­նե­ցան ար­տա­սահ­ման:

Տէր Պետ­րոս­եան-Քո­չար­եան իշ­խա­նա­փո­խու­թեամբ որոշ յոյ­սեր ընդգծ­ուե­ցան սա­կայն…

Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան բե­մը ցնց­ուե­ցաւ Ազ­գա­յին ժո­ղո­վին մէջ պա­տա­հած սպան­դով: Հար­ուա­ծը ոչ միայն քա­ղա­քա­կան բե­մին էր, այ­լեւ ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան զար­գաց­ման գոր­ծըն­թա­ցին:

Քո­չար­եա­նով սկ­սած տն­տե­սա­կան վե­րել­քի երա­զը, խաբ­կան­քով աւար­տե­ցաւ: Առանձ­նաշ­նոր­հում­նե­րու «եր­թը», չդան­դա­ղե­ցաւ, այ­լեւ ուռ­ճա­ցաւ: Եւ նոր ստ­ուար թիւ մը մար­դուժի լքեց եր­կի­րը, եւ հե­ռա­ցաւ:

Իսկ քա­ղա­քա­կան բե­մը, իշ­խա­նա­տուու­թեան նա­խօ­րէ­ին վերս­տին ցնց­ուե­ցաւ, ծա­նօթ Մարտ 1-ի ակց­իա­յով:

Հար­ուած քա­ղա­քա­կան աշ­խար­հին, հար­ուած ժո­ղովր­դա­վա­րու­թեան:

Իրե­րա­յա­ջորդ ընտ­րա­կան գոր­ծըն­թաց­ներն ալ ցն­ցում­նե­րով եւ խախ­տում­նե­րով ըն­թա­ցան:

Անց­նող 7 տա­րի­ներն ալ, Սերժ Սար­գիս­եա­նի նա­խա­գա­հու­թեամբ, տար­բեր չե­ղան քան Քո­չար­եա­նի 8 տա­րի­նե­րը: Միայն երան­գը տար­բեր էր, իսկ գոյ­նը նոյ­նը` գարշ ու մուգ:

Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թեան բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցը, ՈՒզ­պէ­քիս­տա­նի մէջ կնք­ուած հրա­դա­դա­րէն    ի վեր, ոչ մէկ ոս­տում ար­ձա­նագ­րած է: Տե­ղա­փոխ­ուած է մէկ դաշ­տէն միւ­սը, սա­կայն նոյն հո­րի­զո­նա­կան գի­ծին վրայ:

Անց­եալ­նե­րը, դի­մա­տետ­րի էջե­րէն մէ­կուն մէջ կը կար­դա­յի հայ­րե­նի­քը հար­կադ­րա­բար լքող­նե­րուն առնչ­ուած նա­խա­գա­հա­կան վի­ճա­կագ­րա­կան մէկ պատ­կե­րը` 3 հանգր­ուան­նե­րուն` 24 տա­րի­ներ, ար­տա­գաղ­թը չէ նուա­զած: Ան­շուշտ որ ար­տա­գաղ­թի պատ­ճառ­նե­րը, միայն են­թա­կա­յա­կան չեն, առանց չա­փա­զան­ցու­թեան անոնք մեկ­նած են, բիւ­րա­ւոր, տասն­եակ հա­զար­նե­րով:

Սա­կայն ի՞նչ: 25 տա­րի­ներ ետք, միա՞յն ժխ­տա­կան ու գորշ եղած է հայ­րե­նի մեր պատ­կե­րը:

Հոն եղած է միա՛յն քա­ղա­քա­կան, տն­տե­սա­կան, ըն­կե­րա­յին անար­դա­րու­թիւն­ներ, նա­հա՛նջ:

Գու­ցէ, որ­դեգր­ուած Ultra-liberal (գեր-ազա­տա­կան) ըն­կե­րատն­տե­սա­կան եւ քա­ղա­քա­կան հա­մա­կար­գը, ու­նի շեշ­տակի­օ­րէն ան­հա­ւա­սա­րակ­շիռ, անար­դար դի­մա­գիծ, սա­կայն Հա­յաս­տա­նի մէջ, թէ ան­կէ դուրս բնա­կող ժո­ղո­վուր­դը, հայ ստեղ­ծա­գործ, տո­կա­ցող ժո­ղո­վուրդն է:

Մեր հա­մեստ հա­մոզ­մամբ, որ­քան ալ հա­մայ­նա­վա­րու­թիւնը խորթ հա­մա­կարգ ու գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թիւն էր հա­յու­թեան հա­մար, փո­խա­րէ­նը, հա­կա­ռակ բե­ւե­ռին վրայ գըտ­նուող գերազա­տա­կան հա­մա­կարգն ու գա­ղա­փա­րա­խօ­սու­թիւնը նոյն­քան խորթ են հա­յու­թեան դա­րէ-դար զար­գա­ցած ու կազ­մա­ւոր­ուած հո­գեմ­տա­ւոր, տն­տե­սա­կան-ըն­կե­րա­յին իր կա­ռուց­ուած­քին հա­մար: Եւ իր այդ թա­քուն նկա­րա­գի­րը հիմն է Հա­յաս­տա­նի, որ ան­շուշտ այս 25 տար­ուան ըն­թաց­քին նա­եւ զար­գա­ցում ապ­րե­ցաւ:

Հի­մա ան­ցած են 25 տա­րի­ներ: Ման­րա­մասն ընդգ­ծե­ցինք ժխ­տա­կա­նը. ակ­նար­կե­ցինք դրա­կան երե­ւոյթ­նե­րուն, հպան­ցի­կօ­րէն:

Անց­նող տասն­եակ մը ամիս­նե­րուն ակա­նա­տես եղանք կարգ մը երե­ւոյթ­նե­րու:

Դրա­կան տե­ղա­շարժ էր նոր սահ­մա­նադ­րու­թեան ըն­դու­նու­մը, որ աւե­լի հա­ւա­սա­րակշռ­ուած, աւե­լի ար­դար` տն­տե­սա­կան, քա­ղա­քա­կան թէ ըն­կե­րա­յին տե­սան­կիւն­նե­րէն դիտ­ուած, դի­մա­գիծ ու խորք ու­նի:

Ապ­րիլ­եան քա­ռօր­եայ պա­տե­րազ­մը, որ­քան որ բա­ցա­յայ­տեց մեր պաշտ­պա­նա­կան-զի­նա­կան բաց­թո­ղում­նե­րը, որ­քան ալ մեր­կա­ցուց մեր քա­ղա­քա­կան բե­մի «Փան­ջուն­ի­ա­կան» արե­ւե­լում­նե­րը, մերթ փրօ-արեւմտ­եան` հա­կա­ռու­սա­կան, մերթ փրօ-ռու­սա­կան` հա­կ­ա­ա­րեւմտ­եան, սա­կայն նոյն ժա­մա­նակ երե­ւան բե­րաւ, թէ մեր ժո­ղո­վուր­դին մօտ որ­քան զօ­րա­ւոր է հայ­րե­նա­սի­րու­թիւնը, եւ որ­քան անձ­նա­զոհ նկա­րա­գիրի տէր է ան:

Այս պա­տե­րազ­մը, շատ արագ երե­ւան բե­րաւ այն ծան­րակ­շիռ բաց­թո­ղում­նե­րը, որ ար­ձա­նագր­ուած էին անց­նող 25 տա­րի­նե­րուն: Երե­ւան եկաւ նա­եւ կամ­քը` եղա­ծը սըր­բագ­րե­լու:

Որ­քան ալ ծան­րակ­շիռ ըլ­լան վե­րը նշ­ուած ժխ­տա­կան կող­մե­րը, անց­նող քա­ռորդ դա­րուն, սա­կայն ազատ Հա­յաս­տա­նի զոյգ հան­րա­պե­տու­թիւն­նե­րը ան­կիւ­նա­քարն են, որուն վրայ պի­տի կանգ­նի ան­կախ եւ մի­աց­եալ Հա­յաս­տա­նը:

Ար­ձա­նագր­ուած թե­րա­ցում­նե­րը, հիւ­լէ մը իսկ չեն կր­նար նուա­զեց­նել հայ­րե­նի­քի բա­ցար­ձակ ար­ժէ­քէն, անոր հան­դէպ մեր ու­նե­ցած սէ­րէն, զայն հզօ­րաց­նե­լու մեր կամ­քէն:

Ըն­թեր­ցո­ղը թող նե­րէ, որ ծան­րա­ցանք ժխ­տա­կան կող­մե­րուն վրայ. չենք ու­րա­նար Հա­յաս­տա­նի դրախ­տա­վայր ըլ­լա­լը իր հայ­կա­կան իւ­րա­յատ­կու­թեամբ:

Սա­կայն քա­ռորդ դա­րու սրըն­թաց ար­շա­ւի այս կան­գա­ռին կ՛ու­զենք մաղ­թել, որ Հա­յաս­տա­նի տըն­տե­սու­թիւնը, մա­նա­ւանդ հա­ւա­քա­կան տն­տե­սու­թիւնը հզօ­րա­նայ, որ­պէս գրա­ւա­կան ան­կա­խու­թեան: Առանց սե­փա­կան առողջ ու հզօր տն­տե­սու­թեան, ան­կա­խու­թիւնը, լոկ հն­չիւն ու բառ կը մնայ… ու երազ… ցնորք:

Որ առողջ տն­տե­սու­թեամբ կա­ռու­ցենք առողջ ու ինք­նա­բաւ պաշտ­պա­նո­ղա­կան հա­մա­կարգ, որ­պէս­զի թշ­նա­մին չհա­մար­ձա­կի մէյ մը եւս մտա­ծել բռնի ու­ժով ընկ­ճել հա­յութ­եան կամ­քը, եւ խլել անոր իրա­ւունք­նե­րը:

Որ առող­ջա­նայ հայ­րե­նի քա­ղա­քա­կան բե­մը: Բաւ է «Փան­ջուն­ի­ա­կան ու­ղե­ղի փայ­լա­տա­կում­նե­րով» ցն­ցենք ազգն ու ժո­ղո­վը: Անց­նող 25 տար­ուան խար­խա­փում­նե­րը, արե­ւե­լում մը (օր­ի­ան­թաց­իա=orientation) խլե­լու հա­մար, բա­ւա­րար է խախ­տել քա­ղա­քա­կան հիմ­քե­րը հայ­րե­նի­քին:

Դաշ­նակ­ցու­թեան հիմ­նա­դիր եր­րոր­դու­թեան` Ռոս­տո­մը, պի­տի ըսէր «Ոջի­լի արե­ւե­լում, ոջի­լի օր­իա­նա­թաց­իա»: Այ­սինքն ու­նե­նալ սե­փա­կան արե­ւե­լում, հա­յու­թեան տըն­տե­սա­քա­ղա­քա­կան պաշտ­պա­նա­կան ինք­նու­րոյն ուժին հե­նած:

Որ կա­րե­նանք բա­րե­լա­ւել ըն­կե­րա­յին իրա­վի­ճա­կը հայ­րե­նի թէ Սփիւռ­քի հայ զանգ­ուած­նե­րուն:

Հո­գեմ­տա­ւոր վե­րել­քի հրա­մա­յա­կա­նը կը նկա­տենք 25ամ­եայ ազա­տու­թեամբ:

Եւ տա­կա­ւին կա­րե­լի է, տասն­եա­կէ աւե­լի գլ­խա­ւոր գա­ւառ­նե­րու բա­րե­լաւ­ման հա­մար մաղ­թանք­ներ կա­տա­րել:

Թող հմուտ գրիչ­նե­րը աւե­լի խո­րը սուզ­ուին ու վեր­լու­ծեն բաց­թո­ղում­ներն ու իրա­գոր­ծում­նե­րը եւ ընդգ­ծեն իղ­ձե­րը անա­չա­ռօ­րէն:

Վե­րո­յիշ­եալ մաղ­թանք­նե­րու իրա­գոր­ծու­մով միայն կր­նանք մտա­ծել ըլ­լալ իս­կա­պէս Ազատ, Ան­կախ ու Մի­աց­եալ:

Կարօ Վ. Մանճիկեան

Published in